Over rubbergranulaat
Adviezen gebruik kunstgrasvelden
Mogelijke risico’s
Nieuw onderzoek RIVM
Eerder / overig onderzoek
Overig

Over rubbergranulaat

Wat is rubbergranulaat?

Rubbergranulaat is fijngemalen rubber. Dit wordt veelal gemaakt van oude rubberproducten zoals versnipperde autobanden.
De voornaamste reden om versnipperde autobanden te gebruiken is een Europese richtlijn die het storten van autobanden verbiedt en verplicht tot hergebruik. De rubberkorrels kunnen ook van nieuw synthetisch rubber worden gemaakt.

Waarvoor dient rubbergranulaat?

Uit onderzoek blijkt dat er uit de rubberkorrels afkomstig van autobanden organische verbindingen, waaronder verschillende polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) en weekmakers, vrijkomen. Daarnaast kunnen ook metalen vrijkomen uit rubbergranulaat.
Uit het laatste RIVM onderzoek blijkt dat nitrosaminen in zeer geringe mate kunnen vrijkomen uit rubberkorrels. In de lucht boven ingestrooide kunstgrasvelden zijn geen nitrosaminen aangetroffen. PAK’s, nitrosaminen en sommige weekmakers zijn kankerverwekkend.

Kun je aan een kunstgrasveld zien of er rubbergranulaat in gebruikt is?

Ja, tussen de kunststof grassprieten zijn duidelijk zwarte of gekleurde korrels te zien. Met het blote oog is vrijwel niet te onderscheiden welk type rubber gebruikt is.

Over welke kunstgrasvelden gaat het?

Het gaat om kunstgrasvelden waarin gebruik wordt gemaakt van gerecyclede autobanden (zwarte korreltjes). Met het blote oog is niet waar te nemen welk type rubber gebruikt is.

Adviezen gebruik kunstgrasvelden

Wat kan ik doen om blootstelling zoveel mogelijk te beperken?

Blootstelling kan vermeden worden door niet met rubbergranulaat te spelen (gebruik het om op te sporten) en na het sporten te douchen en schone kleding aan te doen.

Waar moet ik/mijn kind op letten bij sporten op kunstgrasvelden?

Het is aan te bevelen dat uw kind niet speelt met het rubbergranulaat en na het sporten gaat douchen en schone kleren aantrekt.

Kan ik/mijn kind nog wel sporten op kunstgras met een schaafwond?

Ja. Bij een schaafwond is het altijd goed om de wond schoon te maken en al het vuil en eventuele rubberkorrels te verwijderen.

Het RIVM geeft aan dat de sportvelden gebruikt kunnen worden, waarop is dit gebaseerd?

In 2006 heeft het RIVM een risicobeoordeling gemaakt op basis van de bestaande literatuur, dus op basis van de toen beschikbare internationale kennis. Hierbij zat bijvoorbeeld een onderzoek van Intron, maar ook een studie van het Deense Environmental Protection Agency. Vervolgens heeft Intron een vervolg onderzoek uitgevoerd (het IndusTox onderzoek was hier onderdeel van). In 2007 heeft het RIVM ook deze informatie beoordeeld en hierover het Ministerie van IenM geadviseerd. Daarnaast heeft het RIVM ook gekeken naar mogelijke risico’s als gevolg van uitdamping van nitrosaminen en in het voorjaar van 2016 naar mogelijke risico’s van de stof 2-MBT.

Hoe weet ik of er rubbergranulaat is toegepast op het veld waarop ik/mijn kind sport? Kun je dit zien, mag contact opnemen met de eigenaar van het betreffende veld?

Met het blote oog is niet te onderscheiden welk type rubber gebruikt is op een kunstgrasveld. Om hierover meer duidelijkheid te verkrijgen, adviseert het RIVM u om contact op te nemen met de eigenaar.

Mogelijke risico’s

Heb ik/heeft mijn kind risico gelopen omdat er al jaren op een kunstgrasveld met rubbergranulaat is gesport?

Op basis van de door ons beoordeelde onderzoeken verwachten wij nu geen gezondheidsrisico’s door de blootstelling aan PAKs uit rubbergranulaat.

Kan ik/mijn kind nog wel veilig sporten op een kunstgrasveld met rubbergranulaat?

Er is nu geen reden om te stoppen met sporten op deze kunstgrasvelden.

Kun je kanker krijgen van sporten op kunstgrasvelden?

Op basis van de door ons bestudeerde informatie verwachten wij geen verhoogd risico op kanker door het sporten op kunstgrasvelden.

Kan ik/mijn kind onderzocht worden?

Het is mogelijk om de aanwezigheid van PAK’s in het lichaam aan te tonen. Dit is geen standaard onderzoek en kan daarom meestal niet bij de huisarts worden uitgevoerd. De aanwezigheid van PAK’s in het lichaam zegt niets over de kans om ziek te worden. Ook zegt het resultaat van zo’n onderzoek niets over de bron van de PAK’s. Deze kunnen ook afkomstig zijn van bijvoorbeeld verbrand vlees of dieseluitlaatgassen of roken. Wij raden daarom af om lichamelijk onderzoek te laten uitvoeren.

Hoe kunnen mensen die sporten op kunstgras met de stoffen uit rubbergranulaat in contact komen?

Sporters kunnen op drie manieren in aanraking komen met stoffen uit rubbergranulaat; via de huid (de stoffen moeten dan via de huid in het lichaam worden opgenomen) via inslikken van rubberkorrels en via inademing van vluchtige stoffen in de lucht boven het kunstgrasveld.

Is het sporten op kunstgras met rubberkorrels veilig voor de gezondheid?

Het RIVM heeft eerder geconcludeerd dat er bij het sporten met rubberkorrels ingestrooide kunstgrasvelden geen gezondheidsrisico is te verwachten door blootstelling aan PAKs en weekmakers. Op basis van de resultaten van eerder ander onderzoek geldt dit ook voor nitrosaminen. Het RIVM beschikt niet over gegevens voor andere stoffen die wijzen op gezondheidsrisico’s.

Zijn er risico’s voor het milieu bij rubbergranulaat in kunstgrasvelden?

Rubber deeltjes kunnen zich naar bodem en oppervlaktewater rondom de kunstgrasvelden verspreiden. Stoffen in het rubbergranulaat kunnen oplossen in regenwater. Het regenwater met de daarin opgeloste stoffen sijpelt naar het grondwater of naar het oppervlaktewater. De verspreiding van opgeloste stoffen in het regenwater is traag omdat stoffen zich binden aan onderlaag van het kunstgrasveld of aan de omliggende grond.
Hier vindt u de opeenvolgende conclusies van onderzoeken omtrent de milieu-effecten van rubbergranulaat in kunstgrasvelden.

Begin 2007 heeft onderzoeksbureau Intron een onderzoek gedaan waarin rubbergranulaat dat al enkele jaren op velden had gelegen werd getest en vergeleken met vers geproduceerd rubbergranulaat. Hieruit kwam naar voren dat uit het verouderde rubbergranulaat meer zink weglekt dan uit niet-verouderd rubbergranulaat.
Het RIVM heeft deze gegevens gebruikt om een voorspelling te doen voor weglekken van zink op de langere termijn. Hieruit bleek dat de emissie van zink uit rubbergranulaat niet aan de beleidsnormen voldoet en dat zink-concentraties afhankelijk van de lokale omstandigheden op termijn het oppervlaktewater en/of het grondwater te zwaar kunnen belasten.

De voorspellingen van het RIVM zijn getoetst in een nieuw Intron onderzoek (maart 2008). Dit onderzoek laat zien dat zonlicht (ozon) verantwoordelijk is voor veroudering en dat hierdoor de zink-uitloging continu blijft doorgaan en bevestigt daarmee de eerdere voorspelling van het RIVM. Daarnaast is onderzoek gedaan naar de mate van binding van zink aan lava. Hieruit blijkt dat de verspreiding van zink naar het milieu binnen de levensduur (10-15 jaar) van een kunstgrasveldsysteem inclusief de constructieve onderlagen lava en zand niet of nauwelijks optreedt. Om het milieu ook op de langere termijn te beschermen kan het nodig zijn om bij vervanging van het kunstgrasveld ook de constructieve onderlagen te vervangen, en een passende bestemming te vinden voor het verwijderde lava en zand.

Nieuw onderzoek RIVM

Gaat het RIVM zelf nog onderzoek doen?

Het RIVM is gevraagd met spoed extra onderzoek te doen. Het gaat hierbij om technisch literatuuronderzoek, waarbij de onderzoeksresultaten van alle relevante literatuur beoordeeld worden. De bevindingen worden gecombineerd met een representatief onderzoek naar de concentraties van PAK’s en andere stoffen in het granulaat die mogelijk effect hebben op de gezondheid van spelers. Hiervoor zullen kunstvelden actief bemonsterd worden. Het RIVM zal bij dit onderzoek in overleg treden met Schotse experts die tijdens de uitzending van Zembla aan het woord waren.

Ook gaat het RIVM in contact treden met Belgische collega’s die aangekondigd hebben ook onderzoek te gaan doen naar rubbergranulaat. Naar aanleiding van de resultaten wordt er een advies gevraagd aan Bureau Risicobeoordeling (BuRO) van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Voor het einde van het jaar zullen de resultaten van dit onderzoek worden opgeleverd.

Op basis waarvan wordt een selectie van vijftig tot honderd kunstgrasvelden gemaakt waar monsters van worden genomen?

De selectie van de velden is willekeurig (‘random steekproef’). Bij het nemen van de steekproef is gelet op de locatie in Nederland, de leverancier van het materiaal, de ouderdom van het rubbergranulaat en de frequentie van het gebruik, zodat we een representatief beeld te krijgen van het rubbergranulaat in Nederland. Er worden ook enkele Johan Cruijff velden en korfbalvelden bemonsterd. Wij streven hiermee naar een afspiegeling van de kunstgrasvelden met rubbergranulaat in Nederland. Helaas kan het RIVM niet ingaan op individuele aanvragen van sportclubs of gemeenten tot deelname aan het onderzoek.

Eerder / overig onderzoek

Heeft het RIVM eerder onderzoek gedaan naar de mogelijke risico’s van rubbergranulaat?

Het RIVM heeft ook in het verleden onderzoek gedaan naar rubbergranulaat op kunstgrasvelden. Zo maakte het RIVM in 2006 een risicobeoordeling op basis van de bestaande literatuurgegevens. Hierbij zat bijvoorbeeld een voorlopig onderzoek van Intron, maar ook een studie van het Deense Environmental Protection Agency.
Intron heeft in opdracht van KNVB/ NOC*NSF/ WG materialen/ VACO/ DSM/ RecyBEM /TenCate onderzoek gedaan naar de milieu- en gezondheidsrisico’s van rubbergranulaat. Het onderzoeksrapport is in 2007 gepubliceerd. Onderdeel hiervan was een studie van Industox waarin afbraakproducten van PAKs werden gemeten in het lichaam van zeven sporters na contact met rubbergranulaat.In 2007 heeft het RIVM ook deze informatie beoordeeld en hierover het ministerie van Infrastructuur en Milieu geadviseerd. Daarnaast heeft het RIVM ook gekeken naar mogelijke risico’s als gevolg van uitdamping van nitrosaminen. Bovendien is naar aanleiding van vragen van de GGD begin 2016 kort beschreven wat bekend is over de stof 2-MBT welke in rubbergranulaat aanwezig is.

Is de conclusie dat de sportvelden gebruikt kunnen worden gebaseerd op de resultaten van één onderzoek?

Nee, de conclusie is gebaseerd op meerdere studies. Het onderzoek met 7 sporters (de rapportage van Industox), was in 2007 de enige studie, waarin gekeken is naar de afbraakproducten van PAKs in het lichaam van sporters na contact met rubbergranulaat (zie ook http://sportengemeenten.nl/dossiers/kunstgras-en-gezondheid/).

Heeft het RIVM zelf onderzoek gedaan naar de risico’s van het gebruik van rubbergranulaat?

Het RIVM heeft zelf tot nu toe geen experimenteel onderzoek gedaan naar PAK’s, maar wel naar nitrosaminen uit rubbergranulaat.

Overig

Wie is er verantwoordelijk voor het veilig gebruik van een product?

In Europa is op basis van de REACH verordening de producent en/of importeur van mengsels van stoffen, zoals rubbergranulaat, verantwoordelijk voor veilig gebruik van het product. Op basis van informatie over eigenschappen, gebruik van en blootstelling aan de stoffen in het rubbergranulaat kan de veiligheid beoordeeld worden.

Waarom komt het gebruik van granulaat in kunstgrasvelden nu pas naar buiten?

Het RIVM heeft informatie over mogelijke gezondheidsrisico’s van rubbergranulaat in kunstgrasvelden al enkele jaren op de website staan. RIVM adviseert geregeld over dit onderwerp aan de Nederlandse overheid op basis van informatie die beschikbaar komt

Welke stappen neemt het RIVM op zeer korte termijn om elk risico uit te sluiten?

De verantwoordelijkheid voor het op de markt brengen van veilige producten ligt bij de producenten van rubbergranulaat. Daarnaast gaat het RIVM zelf onderzoek doen.

De info die nu op uw site staat is helder: geen reden tot onrust en er kan gewoon gesport worden. Waarom is er dan een nieuwe evaluatie nodig?

Het RIVM heeft aangeraden een evaluatie van alle nieuwe informatie over de gezondheidsbeoordeling van rubbergranulaat uit te voeren, omdat de laatste jaren meer informatie beschikbaar is gekomen en het belangrijk is om deze informatie ook mee te nemen.

Wat is de reactie van het RIVM op de aankondiging van RecyBem en VACO om onderzoek in te stellen?

Het is voor het RIVM onbekend op welke wijze het onderzoek van de autobandenbranche vorm krijgt. Het RIVM wijst er wel op dat het moeilijk is om de betekenis van enkelvoudige analyseresultaten te duiden. Op 7 oktober heeft minister Schippers (VWS) het RIVM opdracht gegeven tot onderzoek naar rubbergranulaat. Dit onderzoek bestaat uit literatuuronderzoek en veldonderzoek op 50 tot 100 kunstgrasvelden. Uit deze combinatie van onderzoek wordt inzichtelijk wat er in het rubbergranulaat zit, of er onder normale omstandigheden stoffen uit het granulaat vrijkomen en of dit mogelijk effecten op de gezondheid kan hebben. Eind december worden de resultaten van dit onderzoek opgeleverd. Uiteraard blijft het RIVM ook geïnteresseerd in informatie van andere partijen.